Kaleburnu Türklerinin kültürel mirası gelecek nesillere taşınıyor

Kıbrıs Türk Toplum Merkezi (TCCA) ve Kıbrıs İslam Birliği’nin girişimiyle başlatılan projeyle Kıbrıs’ın Kaleburnu Türklerinin kültürel mirası gelecek nesillere taşınıyor. Proje kapsamında geçen Ağustos ayında Londra Wood Green’deki Grand Palace Banqueting Suite’te düzenlenen etkinlikte “Kaleburnu: Köklerimiz” adlı kitap ile belgeselin bir tanıtımı gerçekleştirilmişti.

Kıbrıslı Türkler birkaç nesildir anavatanları Kıbrıs’tan Birleşik Krallık’a göç etmektedirler. 1950’ler ve 1960’larda, Britanya İmparatorluğu’ndan pek çok ailenin bir araya geldiği bir dönemde, çoğunlukla Londra’ya yerleşerek Birleşik Krallık’a gelmeye başladılar. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ülkenin yeniden inşasına ve gelişmesine yardımcı olmak için birkaç koloni İngiltere’ye yerleşmeye başladı.

Windrush dönemi olarak bilinen dönemde Londra’ya yerleşen diğer birçok topluluk gibi, Kıbrıs’ın farklı bölgelerinden gelen Kıbrıslı Türkler de sadece bir bavulla geldiler ve dönüş bileti almak için bile yeterli paraları yoktu. Çoğunluğu, bir ay kadar süren uzun ve zorlu bir yolculukla Avrupa’yı dolaştıktan sonra tekneyle İngiltere’ye geldiler.

Gelenlerin çoğu Kıbrıs’ın Türkiye-Suriye sınırına doğru uzanan Karpaz yarımadasının en doğu noktasında bulunan ücra köşesi Kaleburnu adlı bir köydendi.

Birçoğu Londra’ya tek yön biletlerini almadan önce Kıbrıs’ın başkenti Lefkoşa’ya gitmek için köylerinden bile ayrılmamıştı. O zamanlar köyde sadece birkaç kişinin arabası vardı, bu yüzden Kaleburnu halkı çoğunlukla adanın kendi bölgelerine hapsolmuştu.

Rumca konuşan köylerle çevrili Kaleburnu Türkleri, Kıbrıs’taki Türk kardeşlerinden bile kopmuştu, o kadar ki, bugün bile, eski sakinlerinin çoğu, anadili Türkçe’den daha rahat Yunanca konuşuyor. Bu onları dünyada dini olarak Müslüman olan ancak ilk dilleri olarak Yunanca konuşan bir avuç topluluktan biri olmaları bakımından benzersiz kılmaktadır.

Kaleburnu’ndan onlarca köylü, bir daha ne zaman görebileceklerini, görmeyeceklerini bilmeden arkadaşlarına, ailelerine ve sevdiklerine veda etti. Bazıları için asla bir ‘bir dahaki sefer’ olmayacaktı.

On yıllar sonra, İngiltere’deki torunları, büyükanne ve büyükbabalarının memleketlerini daha önce hiç ziyaret etmemiş olsalar bile, kendilerini Kaleburnu diasporasının üyeleri olarak gururla tanımlamaya devam ediyorlar. İngiltere’de doğup büyüyenlerin sayısı şimdi potansiyel olarak Kaleburnu’nda doğup yaşayanlardan daha fazla.

Londra’ya göç eden büyükleri, bunca yıl önce, Birleşik Krallık’ta iki, üç ve bazı durumlarda dört kuşak yaşadıktan sonra, tek kelime İngilizce bilmeden gelirken genç üyelerinin çoğu anadilleri olan Türkçe ve Yunancayı unutmaya başlıyor.

50’li ve 60’lı yıllarda gelenlerin çoğu okuma yazma bilmiyordu ve hikayelerini sadece sözlü olarak aktardılar ve dilin yaşlı ve genç nesiller arasında giderek artan bir engel haline gelmesiyle, bu hikayeler ne yazık ki kayboluyor. Londra’daki Kaleburnu diasporası yaşlılarının çoğunu Covid-19 nedeniyle trajik bir şekilde kaybettiğinden, pandemi özellikle çok geç olmadan bu hikayeleri kaydetme ihtiyacını gösterdi.

Ancak TCCA CEO’su Erim Metto ve Kıbrıs İslam Birliği’nin başkanı Hüseyin Haşim Bakayi Mustafa’nın önderlik ettiği yeni bir proje sayesinde bu hikayeler gelecek nesiller için korunacak. 5 Ağustos 2022’de Londra Wood Green’deki Grand Palace Banqueting Suite’te düzenlenen kitap lansmanında ‘Kaleburnu: Köklerimiz’ adlı kitaplarının bir tanıtımı yayınlandı.

Kitap, fotoğraf sergisi ve yapımı devam eden Kaleburnu belgeselinin 9 dakikalık fragmanı misafirlere dağıtıldı. Katılımın yoğun olduğu etkinlikte, hem yazarların, hem Kıbrıslı Türk devlet adamlarının hem de İngiltere’ye göçle ilgili göz yaşartıcı ilk ağızdan hikayelerini paylaşan köyün yaşlıların tarafından gelenlerinin konuşmaları yer aldı.

Yazarlar ve projede yer alan diğer herkes, büyükanne ve büyükbabalarının bu ülkeye gelme mücadelesini kabul etmek ve onurlandırmak ve ebedileştirmek ve miraslarını ölümsüzleştirmek için Birleşik Krallık’taki diğer Kıbrıslı Türk diasporaları ile yürütülecek diğer benzer projelere başarıyla öncelik tanımışlardır.

Belgeselin uzun versiyonunun yakında yayınlanması beklenirken, kitabın daha uzun versiyonu da hem İngilizce hem de Türkçe olarak basılacak. Proje kapsamında, 2023 yılında insanların Kaleburnu ile ilgili kendi hikayelerini ekleyebilecekleri Wikipedia tipi bir web sitesi de hizmete girerecek. Bu aarada kayıp yakınlarının mezarlarının bulunmasına yardımcı olacak bir hizmet de hayata geçirildi.

Proje hakkında daha fazla bilgi almak isteyenler https://kaleburnu.org/ web sitesini ziyaret edebilirler.